(gepubliceerd in Frontier Magazine 2010)

Oude mysteriescholen forceerden iemands inzicht met soms bizarre of griezelige inwijdingstesten. Een test van je moed, creativiteit, vertrouwen en doorzettingsvermogen. Dat betekende meestal pijn verdragen, stressen, paniek overstijgen en razend snel oplossingen zoeken. In de moderne tijd kan astma of een relatieprobleem je hetzelfde gevoel geven. En denk aan failliet gaan, bevallen, geopereerd worden. Kun je daar ook een inwijdingsweg in zien, een spirituele beproeving?

Laten we eens wat akelige situaties noemen. Alles zit je tegen en je moet, bijna tegen beter weten in, toch doorzetten. Of je bent langdurig of pijnlijk ziek, je uitzicht kwijt, je zit ergens machteloos in opgesloten. Stel je voor: je staat aan de schandpaal, je kunt jezelf niet verdedigen of je moet je vergaand aanpassen. Gekweld of machteloos kun je geen kant uit, je wordt bijvoorbeeld onder druk gezet om toch creatief naar oplossingen zoeken. Meestal moet je zulk noodlot alleen, zonder coach of leermeester, doorstaan. Gelukkig is het niet meer gek als je therapeutische hulp zoekt en er is veel steun op internet te vinden van lotgenoten.

In antieke mysteriescholen kregen de leerlingen een zware training voordat ze op een psychische of spirituele inwijding werden losgelaten. Ze werden na een paar jaar studie ook meestal verder begeleid door iemand met een Meester-functie. Niet iemand die noodzakelijkerwijze Verlicht was, maar wel iemand die door schade en schande de eigen valkuilen had ervaren..De mystieke student, tempelleerling, adept in een sekte of discipel van zo’n goeroe werd dan op een meestal door een ritueel bepaalde dag aan een pittige test onderworpen. Zo kon de meester of de school iemands ontwikkelingsgraad toetsen..Veel van dit soort beproevingen waren gebaseerd op de elementen vuur, aarde, lucht water en in sommige tradities: ether. Deze vorm van inwijding had en heeft als doel je kennis bij te brengen die je op een andere manier niet kunt vergaren.

Het is nog niet eens zo lang geleden, dat ook vermeende heksen aan een vuur- of waterproef onderworpen. Het was een sadistische kwelling, die echter onmogelijk hun zuiverheid kon bewijzen. Eenmaal op de brandstapel gezet heb je immers niet veel kans meer om je Godsvertrouwen magisch te demonstreren. Ook redde nooit een gevleugelde duivel de arme vrouw, de ‘heks’ die van een misoogst, ziekteverspreiding of een verbintenis met hem beschuldigd werd. Men bond haar rechterduim aan het linkeronderbeen vast en de rechterduim aan het linkeronderbeen. En dan plons, het water in. Bleef de vrouw drijven, dan werd ze ‘te licht’ bevonden en als heks ter dood gebracht. Was ze ‘zwaar’ genoeg en zonk ze, dan was ze onschuldig en werd ze eventueel na haar dood gerehabiliteerd.

Vrijwillige of afgedwongen beproeving

De beproevingen die men vroeger vrijwillig en in een religieus of sociaal kader onderging, testten vooral iemands moed, creativiteit, (gods)vertrouwen of doorzettingsvermogen. De Germanen kenden zo een luchtproef. Dit was een inwijdingsproef waarbij de leerling lang in het donker van een tempelgang of rotsenstelsel moest rondlopen, waarna hij plotseling in het licht kwam. Op die plaats, soms een eng smalle richel, bengelde dan een lang touw waarlangs hij meters diep moest afdalen naar een andere plek of rots. Helaas moest hij soms ook nog eens schuin vooruit naar het andere terras zien te zwaaien en vaak was het touw dan ook nog net te kort. In het Duitse Teutoburger Wald, tussen Detmold en Paderborn staat een woeste, grillige formatie van vier enorme rotszuilen. Het is een Germaans heiligdom dat de Externsteine genoemd wordt. Over een diepe en wijde afgrond tussen twee van die rotsen moest een wijdeling twintig meter langs een dergelijk touw overbruggen. Hier ging de proef vooral om aanpassing (van donker naar licht) en om creatief zoeken naar oplossingen. Zwaaien, zwiepen en op het juiste moment springen! Er speelde ook het onaangename bijeffect dat beneden talloze mensen naar iemands kwetsbare verrichtingen stonden te kijken.

In de holte van de eerste rots werden klaarblijkelijk rituelen uitgevoerd. Er staat een groot waterbekken. Men vermoedt dat hier ook waterproeven werden gedaan: een bijna verdrinking, gezellig begeleid door zingende priesters langs de kant. Het kon allemaal nog veel enger. In Egyptische heiligdommen zijn ongewone gleuven en vreemd doorverbonden bassins gevonden. Vroeger stond daar water in. De in te wijden tempelleerling werd plotseling door een luik een dergelijk donker waterbassin in geduwd. Hij moest zich dan met doodsverachting een weg eruit zoeken door te duiken. Wie de makkelijkste voor de hand liggende uitweg koos, raakte in een sleuf die met de Nijl verbonden was en waarin krokodillen leefden. Een verschrikkelijk einde. Wie voorbereid op complicaties eerst nog een paar keer dook voor nader onderzoek, kon een smalle tunnel vinden. Helaas moest je daarin wel lang doorzwemmen zonder dat je kon ademhalen. Brrr.

In het Tiki-bad van attractiepark Duinrell in Wassenaar is een vergelijkbare tunnel gemaakt. Hij is doorzichtig en in feite vrij kort en er staat een badmeester bij, maar het effect blijft doodgriezelig. Halverwege weet je even niet zeker of je het eind zal halen. Niet meer denken, maar doen! Hier is vertrouwen en doorzetten de boodschap. Herken je het? Wie gevangen raakt in eindeloos gepieker over zijn ondermijnde status, leeft eveneens een vreselijke waterproef uit.

De aardeproef is haast nog erger. De adept wordt in een kist onder de grond begraven of in een hermetisch afgesloten onderaardse ruimte gezet. Langzaam raakt daar de zuurstof op. Ondertussen heeft de adept alle tijd om over de dood en al zijn facetten na te denken. Tegelijkertijd raakt hij elk besef van tijd kwijt. Wie gedisciplineerd met een meditatieve ademhaling wacht op de uiteindelijke verlossing, zit goed. Wie in paniek raakt en hijgend gaat ademhalen, verbruikt zijn zuurstofrantsoen. En komt niet door de test. Een variatie was opsluiting in een donkere, soms ondergrondse ruimte (incidenteel een labyrint met valkuilen) waarin gevaarlijke dieren (slangen) of insecten (schorpioenen) rondkropen. Wie zou niet gek worden? Als jij ooit dacht dat je in een tunnel zonder uitgang terecht gekomen was, als je uitzicht, als je toekomst verdwenen was, als je depressie je bijna tot zelfmoord bracht, dan zat je in een aardeproef.

De vuurproef behelst meestal een uithoudingsproef in combinatie met een magische techniek van anders denken over gevaar en pijn. Bij voorbeeld het lopen over een bed van vurige kolen of een sprong door een hoog en breed vuur. Dat vraagt minstens een hoop moed. In Indiaanse verhalen lees je vaak over de inwijding van jonge mannen tot krijger. De Vision Quest, de eenzame reis in de natuur zonder voedsel of drinken, was nog een vrij overzichtelijke beproeving. Maar bij bepaalde stammen werd een jongen hoog bovenin een tipi (soms zelfs boven een vuur) opgehangen aan dunne riemen, die door zijn borstspieren, vlakbij de oksel, waren gestoken. Zijn handen waren achter zijn rug gebonden. De enige uitweg was om al zwaaiend en rukkend die spier los te scheuren zodat je zou vallen en zo kon ontsnappen. Het besnijden van jongens zonder verdoving, zoals dat veel in Afrika voorkomt, is dan slechts een fluitje van een cent…

In onze tijd ervaren de deelnemers aan een zweethutritueel de enorme natte hitte in die donkere ruimte misschien als een vergelijkbare kwelling. Wie wat ouder is, bewaart mogelijk onaangename herinneringen aan studentenontgroeningen of aan de eerste weken van je militaire dienstplicht. Wie op straat bloot staat aan (zinloos) geweld, zal zich in flinke bochten moeten wringen om in die vuurproef toch zin te ontdekken.

De etherproef hoort thuis in oosterse filosofieën (maar ook in de antroposofie) waar gewerkt wordt met de vijf-elementen leer. Er wordt getoetst of je ziel voldoende verankerd is in je lichaam. Soms dwong men de leerling tot het innemen van gif of een sterk hallucinerende substantie. Muziek, getrommel of andere sjamanistische of hypnotische stimulaties prikkelden je om een astrale reis te ondernemen. De eerste test was of de leerling andere, geestelijke dimensies durfde te betreden. Stap Twee kon zijn dat je daar een voorwerp, symbool of kennis moest zoeken of ontfutselen aan demonen. Stap Drie was om er heelhuids, geestelijk gezond, uit terug te keren en je eigen lichaam te kunnen weervinden. Bij varianten van deze proef stuurt de meester zijn discipel via telepathische weg allerlei waanbeelden, waarbij de discipel zuiver onderscheid moet maken tussen realiteit en illusie.

Degene die werd ingewijd, moest kracht putten uit de kennis, dat het anderen voor hem gelukt was en dat de proeven niet ontworpen waren zonder een ontsnappingskans. Wie begraven werd, moest in alle claustrofobische angst blijven geloven in het feit dat hij uiteindelijk naar boven zou worden gehaald. Hij moest zijn mantra of toverformule blijven opzeggen om niet gek te worden. Hij moest zijn ademhalingen gaan tellen om zicht op de verstreken tijd te krijgen en bovendien zijn innerlijke doodsdrang zien te overstijgen. Mensen die leiden aan astma zullen al die elementen herkennen: kalm blijven en rustig je aangeleerde ademtechnieken toepassen. Het lijkt wel of ook in deze tijd veel jonge mensen zulke heksen- of tovenaarsproeven te verduren krijgen. Door het excessieve gebruik van drugs of alcohol vernauwt hun bewustzijn of gaat men juist met illusies en hallucinaties aan de haal. De verslaafde, de blower die zichzelf is kwijtgeraakt, de zombie, de schizofreen en de persoon die overschaduwd wordt door astrale lifters, ze zitten allemaal in een etherproef, slachtoffer van eigen wanen en illusies dus.

Bevalling als beproeving

Voor ettelijke moeders zal de zwangerschap een vuurproef zijn geweest qua fysiek uithoudingsvermogen, de baring een luchtproef vanwege de uiterst geïnteresseerde omstanders, een waterproef vanwege de paniekaanvallen en een aardeproef vanwege het dichtbij zijn van de dood. De ondernemer die failliet gaat of fraudeert en openlijk in de media aan de kaak gesteld wordt, zal dit lijstje ook wel bekend voorkomen. Mensen die ooit van een misdrijf zijn beschuldigd, waartegen ze zich niet voldoende en openlijk konden verweren, zullen er mogelijk achteraf een inwijdingsproef in herkennen. Door zulke affaires loopt je ego fatale deuken op. Je wordt ook intens beproefd in je levenslust en doorzettingsvermogen. Bovendien loopt je carrière vaak blijvende schade op. Hier speelt een combinatie van een vuurproef (het uithouden van langdurige pijn) en een luchtproef, omdat het gebeuren ook optimale creativiteit van de betrokkene eist. Niet zelden speelt er immers een kwestie van de kool en de geit sparen tegenover een wolf in jezelf en van eentje van buiten. Bij een luchtproef speelt er eveneens tijdsdruk, faalangst of de angst voor het nieuwe. Bijna nog erger is het om publiekelijk gezien te worden bij je kwelling. De schandpaal is dus een luchtproef en die kennen we in de moderne tijd maar al te goed. Het duurt meestal wel even voordat je in dit soort situaties een karmisch of anderszins spiritueel verband kan zien.

In alle oude mysteriescholen werd aandacht besteed aan de symbolische kanten van een beproeving, in het bijzonder gericht op de dualiteit van leven en dood, van hogere en lagere zaken. Een weekje (of vier) zonder voedsel en drinken op een begraafplaats confronteerde de inwijdeling bijvoorbeeld met al zijn mogelijke kwetsbaarheden en angsten op het gebied van contact met geesten van overledenen. Bij de Egyptische tempelwaterproef moest de adept meteen begrijpen dat de makkelijke weg verbinding heeft met je angst voor het verlies van zekerheid. Het hogere is daarentegen verbonden met het moeilijke, met het opgeven van je ego. Zodra je doodsangst toeslaat, verloochen je je Godsvertrouwen. Bijbelkenners verwijzen dan naar het moment dat Petrus ontkent dat hij bij de groep van Jezus’ discipelen hoort. Petrus slaagt daar dus niet voor de waterproef.

De vuurproef bestaat dus uit het verdragen of transformeren van je pijn, maar dat is niet alles. Het moeilijkste komt juist daarna. Als je namelijk te tevreden bent op al je krachten, te trots op jouw glorieuze ontsnapping, dan zak je alsnog voor de proef. Als je je ontsnapping alleen ziet als een middel tot het bereiken van eer of tot het behalen van een voordeel in de zogeheten ‘lagere’ wereld, gaat de deur naar het hogere niet open. Ego achteraf werd door de meester even scherp ontmaskerd. Pas als je je magie niet meer voor jezelf aanwendt, vindt de echte transformatie plaats.

Belemmerende kennis

Een van de ingewikkelde elementen bij deze beproevingen is dat je kennis vooraf van dit soort testen (de adept wordt immers door zijn meester er op voorbereid) tegelijk tégen je werkt. Veel weten belemmert immers vaak je spontane, instinctieve reacties. Tijd voor analyse is er niet als je krokodillen hoort naderen. Toch is die kennis net zo vaak essentieel voor je zelfonderzoek. In de tempels leerde je tijdens een proces van jaren onderzoek met goddelijke symbolen te werken en ze te herkennen in minder duidelijke tekens. In de moderne tijd zou je dat kunnen vergelijken met onze kennis van astrologie of van het duiden van allerhande orakels. Het weten helpt je dan misschien makkelijker accepteren, maar de ultieme test van de waterproef ligt in het doen. Duiken dus! Je hoofd vooruit, achter je handen aan. De verschrikking tegemoet en er doorheen. Waarheen? Je weet dat elke inwijdingsweg in wezen liefdevol bedoeld is en gericht op de terugkeer tot de goddelijke oorsprong. Maar durven je lichaam en geest de aansporing van je ziel te volgen? “Hij die zichzelf overwint, is sterker dan hij die een stad inneemt,” laat de Bijbel ons weten.

Elke proef vraagt van de beproefde het besef dat er een kwelling overstegen moet worden met het oog op het realiseren van het hoogste goddelijke plan. Kun je zien dat je zelf de weg naar die test hebt gecreëerd? Dat je voor jezelf ten diepste een aanwijzing voor de aanwezigheid van God zoekt? Het eerste kernwoord is hier altijd loutering, het tweede is overgave. Hier is het een kwestie van “Heer, uw wil geschiede.” Acceptatie van de ander, je vijand, van je tegenstander is de weg naar acceptatie van jezelf. “Heer, vergeef ons onze schuld, zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven.”

Is er steun? Wie als jongvolwassene een grote liefde, een integere sportcoach, stimulerende schoolmentor of baas tegenkomt, die redt het waarschijnlijk wel. Wie het autoriteitsconflict in zichzelf aan wilde pakken met een leermeester, kon helaas de afgelopen jaren alle kanten op, ook de verkeerde kant. Het broodnodige meesterschap is wat verguisd geraakt, doordat talloze goeroes in opspraak zijn gekomen. Hun boodschap was fraai en waar, maar helaas leefden zij niet naar hun eigen visie en richtlijnen.

Ach, er is geen pad zonder hindernissen. Een pad is er altijd wel. Al zie je het nauwelijks. Al zul je je ezel moet achterlaten. En je bagage. Al zul je haast omkomen van dorst of honger. Al vallen je makkers in het ravijn, jij wilt de hindernis voorbij. Jij wilt ingewijd worden op de berg van overstijging. Succes!

PdH

Literatuur:

Inwijding, Elisabeth Haich, Ankh-Hermes, Deventer 2003 (herdruk)

De Gevleugelde Pharao, Joan Grant, Synthese, Den Haag, 2003 (herdruk)

Mysteriescholen. Van het oude Egypte via het oerchristendom tot aan de Rozenkruisers van deze tijd. Ankh-Hermes, Deventer 2000