(Tijdschrift Onkruid 2001)

In de ontspanning van de slaap komen er vanuit je onderbewus­te allerlei verlangens, angsten en gevoe­lens naar boven. De droom kan een poort naar een andere wereld zijn. Maar hoe verbinden we de twee werelden? Droomonderzoek is in.

Door dromen kunnen de goden in contact met de mensen komen, dachten de oude Grieken al. In de Nieuwe Tijd zoeken we niet minder nieuwsgie­rig naar de verbinding met het ongeziene, met het mysterie in onze slaap.

De vriendinnen Hanny, Inge en Jos zijn zeven jaar geleden met een ‘droomcir­kel’ in Den Haag gestart. Ze schrijven nauwge­zet hun dromen op en bepraten die. Vroeger soms eens per week, tegenwoordig eens in de maand. Ze begonnen ermee nadat Inge een vreselijke droom kreeg die zich bleef herhalen.

Inge: “Ik raakte verdwaald in een soort pretpark, zoiets als de Efteling. Lacherige mensen trokken aan mijn arm om me over te halen om in een afschuwelijke grote en gevaarlijke achtbaan mee te gaan. Ik leek de enige die zag dat er steeds kinderen uit die wagentjes vielen als ze over de kop gingen. Ik wou er niet in, maar ik kon ook niets aan het noodlot van die kinderen doen. Dan werd ik in tranen, helemaal overstuur wakker met een gevoel van machteloosheid dat mijn hele dag verknalde. Door er met mijn vriendin­nen over te praten, werd me veel duidelijk. We zijn toen ieder een paar boeken over dromen gaan lezen en dan bespraken we die met elkaar. Ik ging beseffen dat ik allerlei frustraties uit mijn jeugd terugzag in die Efteling-droom. Mijn moeder ging namelijk vroeg dood en ieder­een was vooral bezorgd om mijn vader. Hij maar ook de andere familiele­den gingen heel nonchalant met de rouwprocessen van de kinderen om. Als we maar afgeleid werden, dachten ze, dan was het goed. Etentjes, gezellige uitjes, vakantie, net of dat die diepe verliespijn kon verzachten. Hoe het met mijn gevòel ging als twaalfjarige, ach, ze durfden er gewoon niet eens naar te informeren. Mijn gevoel viel uit de boot. Ik ging over de kop en ik moest het nog leuk vinden ook. Die droom dwong me om mijn rouw over mijn moeder opnieuw te beleven, al was het bijna vijfentwintig later.”

Acht droomthema’s

Hanny: “De ene droom is gecompliceerder dan de andere. We hebben veel gehad aan het boek van droompsychologe Ann Faraday. Zij be­schrijft bijvoorbeeld acht veel voorkomen­de droom­thema’s. Daar herkent iedereen wel wat van. Ze noemt bijvoorbeeld vliegen. Dan probeer je waarschijnlijk iets te overstijgen of ben je met plezier carrière aan het maken.”

“Als ik droom over vliegen, dan is dat absolute extase,” vult Jos aan. “Voor mij is het meer een soort levensorgasme. Faraday heeft mij trouwens ook duidelijk gemaakt dat seksdro­men helemaal niet hoeven te betekenen dat je naar seks verlangt. Ze kunnen ook aangeven hoeveel ‘lust’ je in iets hebt of dat je opge­won­den of geprik­keld bent door een bepaalde situatie.”

Inge: “Ik had ten tijde van een dreigende scheiding van mijn ouders, toen ik 24 of 25, was enorm intense seksdromen. Die verdwenen ook even plotseling toen mijn vader uit huis ging. Door ons dromenonderzoek ben ik er achter gekomen dat die seks voor mij symboliseerde dat ik erg graag wilde dat mijn vader en moeder zouden samenblijven. Seks volgens Faraday kan namelijk goed duiden op twee aspecten die samen­ko­men.”

Ann Faraday beschrijft nog andere thema’s. Tanden of kiezen verliezen wijst vaak op het toege­ven aan zwakheden of op een weinig vastbe­raden houding. Examen doen betekent dat je waarschijnlijk op de proef wordt gesteld met het een of ander. Vallen  waarschuwt voor status­ver­lies, naakt zijn  is meestal faalangst of angst voor bepaalde onthullin­gen.

“Of er is er iets fout met je kleding of bagage, dat zegt ze ook,” vult Jos aan. “Je moet dromen altijd eerst even toetsen op letterlijke waarschuwin­gen die meestal betrekking hebben op de vorige of de volgende dag. Ik droomde eens dat ik naakt vanaf mijn middel op een metrotrap stond en dat ik alsmaar probeerde met mijn te korte jas mijn schaamstreek te bedekken. Ik vertelde die droom aan Inge. Die begon meteen te lachen. Ze wist name­lijk dat ik net kleren gekocht had voor mijn dochter voor haar 15e verjaardag. Ga maar eens kijken of die wel de goeie maat heb­ben, advi­seerde zij. Ja hoor! Foutje! Bedankt droom. Want voordat ik me blameer­de met het verkeerde cadeautje, kon ik de boel dus ruilen.” Dromen over geld of dingen van waar­den vinden slaat doorgaans op kwaliteiten in jezelf. Hanny: “Of op een innerlijke gerust­stelling. Zie je wel, alles is goed. Het universum zorgt goed voor mij. Zo ervaar ik dat altijd.”

Verliezen van kostbaarheden waarschu­wt volgens Faraday voor komend verlies. Je zult iets moeten opgeven of ergens van moeten onthechten.

“Echt voorspellende dromen komen maar sporadisch voor,” zegt Jos. “En bovendien dat weet je pas achteraf. Als je in symbolen gedroomd hebt, is het nog lastiger te duiden. Maar het kan dat je duidelijke plaatjes, data en personen hebt onthouden. Het is mij nooit overkomen. Hanny wel.”

“De dood van mijn eerste man is me een jaar van tevoren voorspeld,” beaamt Hanny. “In een droom zag ik hem in de auto rijden. Er klonk een ontploffing en plotseling begon de auto te vliegen. Mijn man wuifde heel vrolijk naar mij en gooide mooi ingepakte cadeautjes naar me toe. Ik heb die droom als een soort absurde grap aan hem verteld. Toen is er iets heel bijzonders gebeurd. John is drie jaar later indirect ten gevolge van een auto-ongeluk overleden. Achteraf ontdekte ik dat hij zijn levensverze­kerings­polis in een voor mij gunstige zin gewijzigd had, een week of twee nadat ik hem die droom gemeld had. Toen heb ik diverse keren ge­droomd dat hij zich in de hemel slap zat te lachen, omdat ik ineens van een zuinig huisvrouwtje een vermogen­de dame was geworden. Dat heeft me op een vreemde wijze getroost.”

Dromen herken je het makkelijkst als het gewoon afspiege­lingen zijn van je dagervaringen. Je gevoelens of bepaalde gebeurtenissen kunnen echter flink verhuld worden, gesym­boliseerd, zeg maar vervan­gen, door voor­wer­pen, dieren, archetypen of sprookjesfi­guren. Dan kan het lastiger zijn om de bedoe­ling van je droom te begrij­pen. Een akelige gebeur­tenis kan bijvoor­beeld zo traumatisch blijven hangen in je onderbewuste dat je jaren achter­volgd wordt door steeds dezelfde nacht­merries. Mon­sters, kobol­den, draken, spinnen of ratten die aan je vreten. Dingen die zich angst­wek­kend herhalen en nog eens herha­len. Labyrinten. Door een zuigende drab waden en niet vooruit komen. Achter­volgd worden en geen schuil­plaats vinden. Droom­deskundigen vinden zulk soort verhalen niet gek meer. In de praktijk van o.a. hypnotherapeuten kan menigeen, ook kleine kinderen, geholpen worden met droomanalyses en herbeleving.

Onthouden

Hanny zegt nu na jarenlange droomanalyse: “Het biedt je een proces van groeiende bewustwording, Het moeilijkste voor beginner is het onthouden van je dromen.” Ze slaapt zelf altijd met pen en papier onder haar kussen. “Je kunt jezelf makkelijk de gewoonte aanleren om rustig te blijven liggen en als eerste ding in de nieuwe dag naar je dromen te kijken. Ik stel me meestal voor dat ik op mijn inademing de vervluchtiging van mijn droom tegenga.”

Jos: “Ik heb wel meer technische hulp nodig. Ik zet bijvoorbeeld in mijn vrije weekend de wekker iets vroeger dan normaal. Mijn apparaat heeft toeval­lig een tweede alarm. Dat is heel handig. Het gaat een kwartier na het eerste af. In die tijd krijg ik meestal allerlei dromen. Het lukt me wel om die terug te halen. Nachtelijke dromen ben ik te snel kwijt.”

Inge: “Ik noem het droomweefsel in je hersenen, dat je niet uiteen moet laten vallen. Ik blijf doodstil liggen en ga dan hardop in de tegenwoordi­ge tijd mijn droombelevenis­sen vertellen aan mijn partner. Als ik alleen slaap, kan ik met één handbeweging mijn cassetterecordertje aanzetten. Werkt perfect.

“Ik merk dat ik tijdens het opschrij­ven details terugkrijg die ik al prak­tisch helemaal kwijt was,” zegt Hanny. “Niet alles valt meteen op z’n plek. Ook niet al analyseren we zo’n droom met ons drieën. Maar jaren later geeft het terugle­zen van mijn dromen­dagboeken mij nog steeds nuttige informa­tie over mijn ontwikke­lingspro­cessen.”

Sommige dromers zijn zich in hun droom bewust dat ze dromen, de zogenaamde lucide droom. Vrij reizen in je zelfge­creëer­de droom­land­schap. Carlos Castaneda beschrijft in zijn magische boeken over Don Juan veel van zulke oefeningen. In zijn visie wordt de zichtbare wereld omgeven door een reusachtige onzichtbare wereld van voorouder­lijke geesten, goede en kwade krachten die kunnen worden opgeroepen en bezworen door nog levende magiërs die bemidde­len tussen de natuurlijke en de bovennatuurlijke rijken. In de meeste Indiaanse cultu­ren werd een groot be­lang aan dromen en visioenen gehecht. Vastenritue­len en kastij­dingen moesten de geest openen voor het onzienbare dat je leven in een bepaalde richting kon sturen, dat een betekenisvol­le opdracht en zin aan je bestaan zou geven. De Huron-indianen zagen de droom als hun voornaamste orakel dat zonder tegenwerping gehoor­zaamd moest worden. In de sjamanistische opvatting zijn er heilige maar ook kwaad­aardig opgeladen plaatsen waar je dromen een enorme impuls kunnen krijgen, positief en negatief.

Dromen vangen

Droomkracht is hulpkracht, die je bewust kunt aansturen. Je dromen leren vangen, noemt de Australiër Robert Moss het. Hij heeft zich flink laten inspireren door allerlei sjamanistische tradities en in het bijzonder door de Australische Aborigi­nes. Zijn werkboek (‘Droom bewust’) laat veel nuttige oefeningen zien en manier om je droomreisver­slagen te benutten. Hij onder­scheidt wat hij noemt ‘machtige dromen’. Ontmoetin­gen met je toekomstige ik, dromen voorbij de dood, in de Schaduwwe­reld, droom­gidsen leren kennen en dromendokters. Hij waar­schuwt voor bepaalde occulte krachten en onderwijst de grondbegin­selen van de spirituele zelfverdedi­ging. Kortom, voer voor de gevorderde dromer.

Hanny: “Ik wil even waarschuwen voor zulke oefeningen. Pas op voor een verslaving aan je eigen droomonderzoek. Je kunt verloren raken in je eigen geestelijke wereld. Je onderbewuste kan namelijk makkelijk geobse­deerd worden als het zo’n overdaad aan aandacht krijgt.”

Jos: “Mensen zoals ik die neigen naar erg veel denken en analyseren, kunnen in een soort gedachtevlucht terecht komen. Je analyseert overdag je droom en ’s nachts ga je met die droomanalyse stoeien. Dan kun je inderdaad in een gektespiraal terecht komen.”

Inge: “Nog iets. Ik droomde eens dat mijn lievelingsoma in een zeilschip ten hemel voer. Ik was helemaal van de kaart. Aarzelde steeds of ik het haar zou vertellen, want ik kon het met niets anders associëren dan met haar naderende dood. Toen opperde Hanny dat die droom misschien over mijn eigen, innerlijke Oude Vrouw ging, die mij wilde laten weten dat ze met spirituele dingen aan de gang is. Goddank, er viel een kwartje door! Het is veiliger om alle elementen in je droom te beschouwen als stukjes -deelpersoonlijkheden- van jezelf. Ik was achteraf behoorlijk opgelucht dat ik mijn waarschuwing niet aan mijn oma had overgebracht. Ze leeft nog steeds. Stel je voor, dat zij een hartaanval van de schrik gekregen had over mijn droom! Dus je moet reuze voor­zichtig zijn met het overbrengen aan de betrokken personen van letterlijke oorde­len of waarschuwin­gen uit jouw droom. Jouw droom is helemaal van jou.”

Associaties

“Iedere dromer heeft een eigen uniek droomle­ven,” stelt Jos. Droomsymbolen kunnen voor mij een andere betekenis hebben dan voor jou. Collectieve normen en ideeën zoals Freud ze vroeger beschreef, gelden nu veel minder. Jung is al veel meer individuele betekenissen gaan onderscheiden. Elk mens heeft eigen gevoels­waarden en woord- en emotie-associa­ties. Dat verschil komt ook in dromen tot uitdruk­king.”

“Hanny heeft vergeleken bij mij totaal andere associaties,” verduidelijkt Inge. “Naaktheid in haar dromen symboliseert doorgaans iets met eerlijk­heid en openheid. Als ik mezelf naakt zie rondhupsen, weet ik direct dat ik me ergens kwets­baar over voel.”

Jos: “O jee. In mijn droom wijst naakt helaas meer op gefrustreerde ijdel­heid. Ik heb gewoon een bepaalde gehecht­heid aan een redelijk perfect uiterlijk. Naakt in mijn droom? Dan mankeert er meestal wat aan mijn make-up, of ik ben bang dat de afspraak met de kapper niet door kan gaan aan­staan­de vrijdag. Zulk soort onbenulligheden. Een droom kan verbonden zijnj met bepaalde woordassociaties.  Een voorbeeld? Afdrogen is voor de ene dromer een symbool voor droog­leggen (geheel­onthouding), voor de ander kan betekenen dat je slaag krijgt bijvoorbeeld.”

“Het beeld van een olifant betekent voor jou droevig genoeg altijd overge­wicht,” plaagt Inge “en voor mij symboliseert het eerder wijsheid. Maar zo kan ieder mens een eigen uniek droom­woorden­boek samenstel­len.”

Hanny: “Voor mij was het idee om tekeningen van mijn droom te maken een schitterende ervaring. Hoe langer je er mee bezig ben, hoe meer gevoelens je werk oproept. Als je er achteraf naar kijkt, wordt elk los detail, iedere spontaan ingevoegde kleur een aanwijzing die naar meer inzicht kan leiden.”

Inge: “Ik zie elke droom als een boodschap van mijn ziel, die bedoeld is om me te helpen. Dromen is voor mij zinvol en verrui­mend. Als ik mijn dagelijks leven er con­structief mee kan veranderen en verbeteren, dan heb ik het gevoel dat ik er goed mee aan de slag ben geweest.”

Jos: “Als een droominterpretatie mij alleen maar angstiger maakt of teleur­stelt, dan leg ik de boel een tijdje aan de kant. Ik weet dat ik het gewoon nog niet gesnapt heb. Als iemand akelig of vervelend droomt, dan zal er waarschijnlijk iets in zijn of haar actuele levenssituatie zijn dat naar is. Dat moet je dan nader onder­zoeken. Ik heb echter gemerkt dat de onderliggende boodschap van een akelige droom eigenlijk altijd een positieve is. Daarin kunnen namelijk verhulde delen van mijn persoon­lijkheid openlijk gaan zeggen wat ze te zeggen hebben. Ik droomde bijvoorbeeld van een ongelukkige man die een soort overval beraam­de. Ik had inderdaad de vorige dag televisiebeelden van een gijzeling in een bank gezien. De man uit mijn droom drong gewapend met een machine­pistool de bank in, maar toen hij binnen was, werd ik het zelf en de bank een gevangenis. Mijn droom-ik schreeuwde dat hij iemand kwam bevrij­den die een levenslange straf wegens moord uitzat. Die moordenaar was een felle Koerdische man met een hoog ontwikkeld gevoel voor recht­vaardigheid. Hij was heel sterk loyaal naar zijn stam, maar daardoor was hij in de problemen van een vete gekomen. Toch moest hij bevrijd worden uit de gevangenis. Dat lukte echter niet in mijn droom en ik werd huilend wakker. In onze droomcirkel hebben we er veel aandacht aan besteed. Zit er in mij iemand die voor het heil van haar familie rustig een moord zou plegen? Ja, dat is waar. Ik ga heel ver. Maar soms te ver. Dan ben ik wraakzuchtig en kan ik me maar net in houden. Een knaapje had een paar dagen eerder mijn zoontje heel gemeen getrapt op de schoolspeel­plaats. Ik had mijn handen al bijna om de strot van dat ettertje toen ik me realiseerde dat ik, gelukkig, niet meer in de Middeleeuwen leef. Mijn droom liet me zien hoe ik mijn agressiviteit beter moet integre­ren omdat ik niet door mijn onbewuste drift de bajes in wil. Dromen zijn een geschenk van de goden, zo zal ik het altijd blijven voelen.”

PdH

Literatuur:

Het spel van onze dromen

Ann Faraday. Uitg. Nelissen, Baarn.

Droom bewust. Werkboek voor spirituele dromers.

Robert Moss. Uitg. Becht, Haarlem.

De kunst van het dromen

Carlos Castaneda. Uitg. Servire, Utrecht.

Creatief dromen

Patricia Garfield. Uitg. Servire, Utrecht.