Column gepubliceerd in het tijdschrift Paravisie in 2021

De vergelijking tussen wappies en Joden brengt veel aandacht naar het ‘Joodse Probleem.’ Al in de 19^e eeuw maakten Joodse visionairs zich terecht zorgen over de vijandigheid van burgers, boeren en overheden naar de kleine, over de hele wereld verstrooide Joodse gemeenschappen. Het woord pogrom (afgeleid van een Russisch woord dat verwoesting betekent) werd/wordt gebruikt voor sensatiebeluste lynchpartijen. Er was vroeger geen televisie dus het ophangen van een paar Joden als eeuwig gebrandmerkte minderheid was populair.

De zielen van hun Joodse slachtoffers hebben vaak besloten om absoluut nooit meer als Joods terug te komen. Maar hun afgesloten pijn, hun empathische blokkade van underdog zijn, de altijd onmachtige, wreekt zich dan soms toch in de volgende incarnatie. Daar komt Cees op het toneel. Hij heeft zijn Joodse karma lang uit beeld gehouden maar als hij 49 is, slaat na wat relatietegenslag de heilzame burn out toe.

Jongentje bij de Klaagmuur in Jeruzalem

Allebei de grootouders van BN-er Cees waren Joods. Net voor de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog werden ze katholiek en dat heeft hun leven gered. Maar dat opportunisme klinkt vervreemdend door in de hele familie. Voelen en meevoelen is als het ware uitgebannen. Dat werkt vooral in het relatieleven van Cees uit. Commitment kent hij niet, altijd zijn er meerdere vriendinnen die hij knap tegen elkaar uitspeelt.

“Ik bèn ook charmant voor de vrouwtjes,” glimlacht Cees nog routinematig zelfbewust tijdens ons eerste coaching gesprek. Verder heeft hij geen idee wie hij zelf is. Hij is toneelspeler geworden omdat hij door het spelen van allerlei rollen hoopte om ergens een ankerpunt in zichzelf te vinden. Omdat hij zelf volkomen onbewust van het ene naar het andere gevoel fladderde, had hij nooit de tijd om zich te verdiepen in het gevoel van zijn partner. Hij loopt als een boer op strontklompen over het verliesverdriet van zijn ex heen, hij gebruikt haar even en stapt weer op. Uiteindelijk heeft hij haar zo intens beledigd, dat ze twee maanden later met een sleutel een diepe kras in zijn autoportieren zal maken. Ach, de achtergrond van die actie is geheel aan hem voorbij gegaan. Dat zijn nieuwe partner Moni hem later definitief in de steek laat, snapt hij niet eens. Maar overal wordt dezelfde rode knop ingedrukt: in de steek gelaten worden voor een ander.

Er zal altijd iemand beter zijn dan jij, dat staat er in rode neonletters boven die knop. En dus ging Cees al veertien relaties af tussen zijn twintigste en vijfenveertigste. Hij is charmant, grappig en hij heeft een fabuleus gespierd lijf. Als acteur is hij jarenlang succesvol en als de één hem verlaat, is er zo weer een ander die op de eerste rij wil toekijken. Maar er gaat iets knagen, als later nieuwe rollen uitblijven en het nieuwe wipje niet meteen klaar staat. Cees gaat coke snuiven. Dan gaat het hard. Cees raakt in een depressie. En na veel leed belandt hij ook in de stoel bij de therapeut.

In een regressie naar zijn jeugd belandt Cees in talloze situaties waar zijn ouders zijn oudere broer Mark voortrekken, prijzen en belonen, terwijl hij, de jongere zoon, steeds met lege handen achterblijft. Het zijn ‘leuke’ ouders maar Cees is nooit goed genoeg voor hen. Mark krijgt pianoles vanaf zijn 7^e, Cees moet eerst met een blokfluit bewijzen dat hij ook muzikaal is. Het eerste vriendinnetje dat hij op zijn 15^e meeneemt, werd zo cynisch door zijn moeder ondermijnd, dat ze huilend naar huis liep. Cees mocht niet naar de school van zijn keuze, te duur, te ver, terwijl Mark probleemloos en prijzig kon gaan studeren.
Cees is diep en diep beledigd door zoveel onrechtvaardigheid in de familie. Onbegrip, woede, tekort gedaan zijn, een onbewuste ervaring van verborgen Joodse pogrom-ellende.

Concentratiekamphek

Natuurlijk gaan hier nog meer vorige levens aan vooraf waar de rollen zijn omgekeerd. De prins die een concurrerende broer vermoordt. En dan ook nog dat Joodse leven met een diep ingegraveerd bewustzijn dat hij inferieur is, dat het hem nooit zou lukken om uit zijn vreselijke onmachtgevoelens te geraken. Honger, geweld, quasi-superioriteit naar niet-Joden, de Gojims. Voorafgaand aan zijn daarop volgende incarnatie heeft Cees dus besloten om in elk geval NIET als Jood terug te komen.
Is het mogelijk om zijn diepe minderwaardigheidscomplex te helen? En zijn onbeschrijfelijke jaloezie? Hij schreeuwt en huilt in mijn stoel, hij haat iedereen, hij haat elke leuke vrouw. Hij haat elke succesvolle man. Na drie sessies oprakelen van leed en pijn zucht hij eindelijk diep.
“Ik heb gekregen wat ik verdien,” zegt hij. ”Ik kan niemand meer iets kwalijk nemen. Ik begrijp het, ik begrijp het.”

Het inzicht met betrekking tot zijn voortdurend herhalend karma heelt uiteindelijk. Cees blijft bindingsangst houden en hij heeft moeite met bescheidenheid, maar nu weet hij het zelf. Hij herkent zijn eigen gedrag en kan daardoor stoppen met de coke. Voorlopig is hij nog niet toe aan een nieuwe vriendin, maar hij is uit de dip. Op tv zullen we hem niet meer zien. Beetje jammer.